Wikang Sarili 6
Yunit 1: Ugnayang Lumikha at Nilikha
Susi sa Pagwawasto
Susi sa Pagwawasto
Aralin 4 Magbalitaan Tayo
PALAWAKIN
A. Magkakaiba-iba ang mga pangungusap na mabubuo ng mga mag-aaral.
1. overturn – napupunta ang malamig na temperatura sa ilalim ng tubig at umaangat naman ang init
Pangungusap: hal. Nabalisa ang karamihan sa naganap na overturn sa mga palaisdaan.
2. hydrogen sulfide – nakalalasong kemikal
Pangungusap: hal. Isa sa nakikitang dahilan ng pagkamatay ng mga isda ay ang nakalalasong hydrogen sulfide.
3. water pump – isang poso na ginagamit sa paghigop ng tubig
Pangungusap: hal. Kinailangan ng mga mangingisda ang malaking water pump upang higupin ang maruming tubig.
4. caretaker – tagapag-alaga
Pangungusap: hal. Ang mga caretaker ng mga palaisdaan ay nagkaisang gumamit na ng water pump.
5. dissolved oxygen – ang dami ng oxygen sa tubig na kailangan upang mabuhay ang mga isda
Pangungusap: hal. Gagamit ang mga mangingisda ng water pump upang mapataas ang lebel ng dissolved oxygen sa mga lawa.
B.
1. tumihaya – pumahiga
Pangungusap: hal. Ang mga namatay na isda ay tumihaya sa palaisdaan.
2. temperatura – init o lamig
Pangungusap: hal. Ang temperatura ng panahon ay nakaapekto sa kalagayan ng mga isda.
3. umaangat – tumataas
Pangungusap: hal. Umaangat ang mga isda sa panahong lumalamig ang tubig sa ilalim ng lawa.
4. pinayuhan – pinaalalahanan
Pangungusap: hal. Muling pinayuhan ng mga kinauukulan ang mga mangingisda na bantayan ang temperatura ng tubig.
5. Suriin – kilatisin
Pangungusap: hal. Mahalagang suriin ang lebel ng tubig upang malaman ang kalagayan ng mga isda.
6. hasang – parte sa ulo ng isda
Pangungusap: hal. Sariwa ang isda kung ang hasang nito ay mapula.
1. overturn – napupunta ang malamig na temperatura sa ilalim ng tubig at umaangat naman ang init
Pangungusap: hal. Nabalisa ang karamihan sa naganap na overturn sa mga palaisdaan.
2. hydrogen sulfide – nakalalasong kemikal
Pangungusap: hal. Isa sa nakikitang dahilan ng pagkamatay ng mga isda ay ang nakalalasong hydrogen sulfide.
3. water pump – isang poso na ginagamit sa paghigop ng tubig
Pangungusap: hal. Kinailangan ng mga mangingisda ang malaking water pump upang higupin ang maruming tubig.
4. caretaker – tagapag-alaga
Pangungusap: hal. Ang mga caretaker ng mga palaisdaan ay nagkaisang gumamit na ng water pump.
5. dissolved oxygen – ang dami ng oxygen sa tubig na kailangan upang mabuhay ang mga isda
Pangungusap: hal. Gagamit ang mga mangingisda ng water pump upang mapataas ang lebel ng dissolved oxygen sa mga lawa.
B.
1. tumihaya – pumahiga
Pangungusap: hal. Ang mga namatay na isda ay tumihaya sa palaisdaan.
2. temperatura – init o lamig
Pangungusap: hal. Ang temperatura ng panahon ay nakaapekto sa kalagayan ng mga isda.
3. umaangat – tumataas
Pangungusap: hal. Umaangat ang mga isda sa panahong lumalamig ang tubig sa ilalim ng lawa.
4. pinayuhan – pinaalalahanan
Pangungusap: hal. Muling pinayuhan ng mga kinauukulan ang mga mangingisda na bantayan ang temperatura ng tubig.
5. Suriin – kilatisin
Pangungusap: hal. Mahalagang suriin ang lebel ng tubig upang malaman ang kalagayan ng mga isda.
6. hasang – parte sa ulo ng isda
Pangungusap: hal. Sariwa ang isda kung ang hasang nito ay mapula.
TALAKAYIN
A. 5 – 7 – 6 – 8 – 3 – 1 – 2 – 4
B at C. Magkakaiba-iba ang mga sagot ng mga mag-aaral.
D.
B at C. Magkakaiba-iba ang mga sagot ng mga mag-aaral.
D.
- Kailangan ni Lito na humanap ng balita tungkol sa kalikasan at pagbabagong nagaganap sa kapaligiran.
- Nakahanap siya ng balita sa isang website sa Internet.
- Nakakita siya ang balitang pinamagatang “Mga Isda sa mga Palaisdaan, Hindi Nakaligtas sa Sobrang Lamig ng Panahon”
- Ayon sa balita, namatay ang maraming isda dahil sa overturn.
- Nangyari ito dahil napunta ang malamig na tubig sa ilalim ng lawa at umangat naman ang mainit na tubig kasama ang nakalalasong kemikal na hydrogen sulfide na dahilan upang mabawasan ang oxygen sa tubig na naging sanhi ng pagkamatay ng mga isda.
- Nagiging mapanganib sa kalusugan ng mga mamimili ang pagkain ng mga nalasong isda.
- Ang Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR) ang nagsasagawa ng mga pag-aaral tungkol sa mga pagkamatay ng mga isda.
- Ang payo ng BFAR sa mga mamimili ay suriing mabuti ang mga bibilihing isda. Lubhang masama sa katawan ng tao ang makakain ng hindi sariwang isda lalo na iyong mga namatay na sa lawa.
- Halimbawang sagot: Nakakapangamba ang ganitong balita dahil nakaaapekto ito sa kaligtasan ng lahat ng mga mamimili at ng kanilang mga pamilya.
- Halimbawang sagot: Mahalagang maipaalam sa lahat ang ganitong balita upang mapag-ingat ang lahat. Delikado sa kalusugan at buhay kung walang kaalaman ang iba at sila ay makabibili ng mga isdang galing sa ganitong pangyayari.
PALALIMIN
Posibleng sagot:
KAYA MO ITO
A. Kailanan Panauhan
1. siya isahan ikatlo
2. kaniya isahan ikatlo
3. Sila maramihan ikatlo
4. nila maramihan ikatlo
5. walang panghalip
6. kanila maramihan ikatlo
7. walang panghalip
8. walang panghalip
9. walang panghalip
10. niya isahan ikatlo
ko isahan una
B.
Kinabukasan, pumasok si Lito dala-dala ang kaniyang balita. Habang naglalakad, nasabi niya sa sarili “Naniniwala ako na mahalagang malaman ng mga kamag-aral ko ang balitang ito.”
Nagulat ang kaniyang mga kamag-aral. “Sasabihin ko ito sa aking ina!” sambit ng isa.
Ngunit sila ay pinaalalahan ni Lito na tapos na ang suliraning ito. Nais lamang niyang ipaalam sa kanila ang nagiging sanhi ng fish kill.
“Bakit nga ba nangyayari sa ating mga isda ang fish kill?” tanong tuloy ng isa.
“Ayon na rin sa balita, tumaas ang antas ng unionized ammonia sa tubig bunga ng biglang pagbabago ng panahon,” sagot sa kaniya ni Lito.
“Ibig sabihin malaki ang epekto ng pagbabago ng panahon sa ating mga isda?” dagdag ng tanong ng isa sa kanila.
“Oo. Ang pagbabago ng temperatura ng tubig na hatid ng malakas ng ulan matapos ang mainit na panahon pala ay nakakasama sa kalagayan ng mga isda,” patunay ni Lito.
“At hindi lang din naman sa pagbabago na panahon ang sanhi ng fish kill. Sa katunayan, nagpadala na ang mga kinauukulan ng tissue samples para suriin sa Clark Field,” dagdag uli ni Lito.
“Para saan naman ang mga tissue samples?” pahabol na tanong ng isa niyang kaklase.
“Para masuri kung kontaminado ang mga isda,” ang sabi ng isa sa kanila.
“Paano makokontaminado ang mga isda?” agad ng tanong ng isa.
“Posibleng nakakakain sila ng mga kemikal na nasa tubig,” sagot ni Lito.
“Bakit makokontaminado ang tubig?” dagdag na tanong ng naunang kaklase.
“Tayo na rin minsan ang may kakagawan. Dahil sa mga tinatapon natin sa ating mga tubig at paligid,” malungkot na sagot ni Lito.
“Nagpapasalamat kami at naibahagi mo sa amin ang balitang ito,” sabi ng isa, sabay tingin sa iba pang kaklase.
“Nadagdagan ang kaalaman namin tungkol sa pagiging responsable sa ating kapaligiran.
C.
1. siya isahan ikatlo
2. kaniya isahan ikatlo
3. Sila maramihan ikatlo
4. nila maramihan ikatlo
5. walang panghalip
6. kanila maramihan ikatlo
7. walang panghalip
8. walang panghalip
9. walang panghalip
10. niya isahan ikatlo
ko isahan una
B.
Kinabukasan, pumasok si Lito dala-dala ang kaniyang balita. Habang naglalakad, nasabi niya sa sarili “Naniniwala ako na mahalagang malaman ng mga kamag-aral ko ang balitang ito.”
Nagulat ang kaniyang mga kamag-aral. “Sasabihin ko ito sa aking ina!” sambit ng isa.
Ngunit sila ay pinaalalahan ni Lito na tapos na ang suliraning ito. Nais lamang niyang ipaalam sa kanila ang nagiging sanhi ng fish kill.
“Bakit nga ba nangyayari sa ating mga isda ang fish kill?” tanong tuloy ng isa.
“Ayon na rin sa balita, tumaas ang antas ng unionized ammonia sa tubig bunga ng biglang pagbabago ng panahon,” sagot sa kaniya ni Lito.
“Ibig sabihin malaki ang epekto ng pagbabago ng panahon sa ating mga isda?” dagdag ng tanong ng isa sa kanila.
“Oo. Ang pagbabago ng temperatura ng tubig na hatid ng malakas ng ulan matapos ang mainit na panahon pala ay nakakasama sa kalagayan ng mga isda,” patunay ni Lito.
“At hindi lang din naman sa pagbabago na panahon ang sanhi ng fish kill. Sa katunayan, nagpadala na ang mga kinauukulan ng tissue samples para suriin sa Clark Field,” dagdag uli ni Lito.
“Para saan naman ang mga tissue samples?” pahabol na tanong ng isa niyang kaklase.
“Para masuri kung kontaminado ang mga isda,” ang sabi ng isa sa kanila.
“Paano makokontaminado ang mga isda?” agad ng tanong ng isa.
“Posibleng nakakakain sila ng mga kemikal na nasa tubig,” sagot ni Lito.
“Bakit makokontaminado ang tubig?” dagdag na tanong ng naunang kaklase.
“Tayo na rin minsan ang may kakagawan. Dahil sa mga tinatapon natin sa ating mga tubig at paligid,” malungkot na sagot ni Lito.
“Nagpapasalamat kami at naibahagi mo sa amin ang balitang ito,” sabi ng isa, sabay tingin sa iba pang kaklase.
“Nadagdagan ang kaalaman namin tungkol sa pagiging responsable sa ating kapaligiran.
C.
- niya
- Sila
- niya
- kanila
- siya
- Sila
- niya
- niya
- sila
- atin
GAWIN MO
A.
1. maramihan/ikalawa
2. maramihan/ikalawa
3. isahan/ikatlo
4. ✓
5. ✓
6. isahan/ikalawa
7. ✓
8. ✓
9. dalawahan/una
10. maramihan/ikatlo
B. Magkakaiba-iba ang mga sagot ng mga mag-aaral.
1. maramihan/ikalawa
2. maramihan/ikalawa
3. isahan/ikatlo
4. ✓
5. ✓
6. isahan/ikalawa
7. ✓
8. ✓
9. dalawahan/una
10. maramihan/ikatlo
B. Magkakaiba-iba ang mga sagot ng mga mag-aaral.
MAGSANAY PA
Magkakaiba-iba ang mga sagot ng mag-aaral.
GAMITIN
Magkakaiba-iba ang mga sagot ng mag-aaral.